Elîriza Spahî Layîn - Sêdilop (125 Sêxiştî)
1-Ez û Tu
Ez û tu dara baxekê
Dişewtinî ji daxekê
Bigir ji min suraxekê
2-Xef meke
Ez û tu aşiqên berê
Bixwîn dîsa li pencerê
Tu carê xef nekî gerê
3-Hevalê min
Guh dagirin, guh dagirin
Dîsa dilê mi kul kirin
Hevalê min kuda birin?
4-Ar
Tu li ku yî? Li nav telê*
Ez li ku me? Li nav belê
Çi ar e kete nav kelê
5-Fetîr
Nanê fetîr, nanê fetîr
Bi hêstiran bûnî hevîr
Li ser çîkan çûnî ji bîr
6-Nikam
Çi jane sa dilê mi ra
Ku bê te hal dikim vira
Çima nikam bibêm, bira?
7-Tamil
Rûnî, sa te derdidil kim
Çavan ji hêstiran şil kim
Belkum vê jana tamil kim
8-Derman
Rê girê dan li ermanan
Birîn çê bûn bi xermanan
Xelko bibînin dermanan
9-Mala
Sîseboza mîna sêvan
Mîna gulan ken li lêvan
Mala li min bûya mêvan
10-Xwîn
Gullêk piçya li dengê bê
Gulek vebû li sîngê çê
Dîsa kanyek xwîn kete rê
11-Bi Dû Te
Bi dû te ra hatim - çûme
Ji pê ketim, ji cîn bûme
Meger ji te dest dişûme?
12-Dûman
Dûmanek hat daran dû kir
Bê ji sermê cengel kû kir
Dûman revî bê ra dû kir
13-Hişkesal
Ji baxan tê, dîsa yar e
Barek êzing kirye bar e
Nam ji çi ye Dil bi dar e?
14-Çav Li Rê
Mala dihatî vê mala
Te ez didîm li vê hala
Çav li rê ye va hevala
15-Hûr
Didan hûra hûr dikene
Ji ser çîyay dûr dikene
Lêva hîvê, nûr dikene
16-Baran
Li ser baxan barî baran
Gul kenîn li şaxên daran
Hêstir kete çavên yaran
17-Ar
Dil, sa te ra li nav êr e
Aşiq ji canê xwe têr e
Carê bifkir, yar li jêr e
18-Heval
Li paş wan dîfalên hesin
Hevalên me hîn bêkes in
Xelko, çima pê nahesin?
19-Selam
Lê çûçikê nikil bi xwîn
Sa hevalên dil bi birîn
Selamekê ji me bigîn
20-Yar
Yara min a bejin zirav
Mîna çiryan dişewtin çav
Ji derdê te ez bûme av
21-Haşa
Rinda min a henî qaşa
Li nav belê hal nexwaşa
Ez te ji bîr kime? Haşa!
22-Dara Merxê
Dara merxê li ser çîyekê
Av daye min ji kanîyekê
Kirme xewê mîna dîyekê
23-Teşî
Janên te bi dil da meşîyan
Hêstirên min nêm nêm reşîyan
Ketme çerxê mîna teşîyan
24-Hesret
Dûmanek hat ji çîyê dûr da
Bi ser me ra girt ji jûr da
Hesret dikşînim ji kûr da
25-Xelas
Xelko çima xwe nas nakin?
Sa meydanê xwe xas nakin?
Xwe ji dest xwe, xelas nakin!
26-Wenda
Malan bar kir rabûye toz
Ji pê ra çûme poz bi poz
Min wenda kir ew yara boz
27-Sîyaran
Li ser çî berf û baran e
Gurme gurma sîyaran e
Dilê min li cem yaran e
28-Kuda Terî?
Uskur zerî, uskur zerî
Tifang li pîl, kuda terî?
Xwedê bike zû vegerî...
29-Pîyan
Ez li vir im, tu li çîyan
Bi bîra te, ez bi gîyan
Bi kenê te dibim pîyan
30-Wext e
Ji ser çîyan dêxistinî
Hînga ji hev êxistinî
Wext e dîsa hulistinî
31-Vê Xelka
Em xizanê vê xelka nî
Dil û canê vê xelka nî
Em zimanê vê xelka nî
32-Xelko
Xelko hûn çîkên asmînin
Şevên tarî dişewtînin
Rê wenda bû, xwe bighînin
33-Gazê
Xelko werin bi pêşwazê
Ez bibarim gilê - gazê
Çavê min hêstir dixwazê
34-Işqî
Xelko ez li we işqî me
Bi kenî we ez kenîme
Hûn bigrîn, ez digrîme
35-Derman
Birîn bi dil da xerman in
Her birînek sed erman in
Elo xelko! Hûn derman in
36-Guh Dagir
Heval! Tu li min guh dagir;
Li ser te bişewte agir
Tu serê xwe bilind dagir
37-Cewr
Gulek vebû li ser qewran
Bejn kişîya çû nav ewran
Vexemirî ji dest cewran
38-Hîvek
Gulek vebû, dore tîkan
Hîvek kenî li nav çîkan
Şev işkênand dengê dîkan
39-Xizan
Me xizanên çîya – banan
Ar berdaye zivistanan
Ji bîr mekin me xizanan
40-Camêr
Heray dike tê ji jêr e
Turepiştî tijî şêr e
Her kî heye pir camêr e!
41-Qirr bûn
Tê bîra te em pir bûnî?
Wê salê ji hev birr bûnî
Gur kete nav me, qirr bûnî!
42-Têr Xwarine
Gep nakin bi zimanê xwe
Kirne duşmen xizanê xwe
Têr xwarine ji canê xwe
43-Sîya darê
Biroş* li ser kurrê yarê
Dilîze li sîya darê
Şîr diçelqe li ser şarê
44-Kî Man?
Li paş wan dîwarên sîman
Hevalên me tî- birçî man
Nizanim kî kuştin, kî man?!
45-Birîna min
Birîna min mîna çalan
Kûr bûye li bayê salan
Ser nê girtin bi tu halan!
46-Kanî
Kelî ji nav merxan, kanî
Beydaxa hêşin hilanî
Ghîşte colgê, li ser danî
47-Sade
Min dil da te, min ê sade
Kuştim vî derdê bêwade
Qusse yaxê min bernade
48-Dilê Min
Dilê min hate işkestin
Emma xelas nabe xwestin
Dilên mîna min, nawestin
49-Bêwestan
Min dil danî li nav destan
Lê dêxine hîn bêwestan;
Dibê; heray kuştim mestan
50-Duşmen
Duşmen kanê, duşmen kanê?
Duşmen tune li meydanê
Duşmenê me, em bi xwa nê
51-Çima
Umreke sa xelkê yar î
Ji birînên wan bi par î
Çima ji kurmancan qar î?
52-Sa Wan
Koç bi rê ket da ber zawan
Xwe xemlandin keçk û lawan
Xwedê can çî dagir sa wan
53-Mirim
Birînên min derdên duh ne
Mirim ji des janên kuhne
Heray! Yarên min li ku ne?
54-Merxa Gir
Merxa gir e ser çingê çê
Sîngê hêşin da hember bê
Zinaran ser bilind in pê
55-Merx û Kanî
Merx û kanî nika yar in
Bejnên hêşin sed hezar in
Darên rabûne, serdar in
56-Hêz
Çîya ji wî dil bi hêz e
Kîvîyan sa wî ra rêz e
Ew kurdê welat parêz e
57-Baxan
Aliş bûye navê baxan
Şevnêm bûye avê baxan
Hêstir ketye çavê baxan
58-Mûzî
Meytê xizîn ma sa dê ra
Bûne mûzî sewa sê ra
Derdê xwe bêjin sa kê ra?
59-Kê?
Umrek bi ser me ra girtin
Ken ji lêvên me hilgirtin
Birînên me kê hêjmirtin?
60-Xewn
Hêstirên min derdê kê ne?
Xewnên min ê xizantyê ne
Nêm nêm ji çavên min têne
61-Herd
Hêsîr manî li vî herda
Canê me xwar vê namerda
Kî hal ke axir vê derda?
62-Tijî Tîkan
Şev kişya û xef kir dîkan
Ketnî rîya tijî tîkan
Dengê xelkê ghîşte çîkan
63-Rind û Kûtî
Tûmek anix, tûmek mere
Rind û kûtî hatine çere
Me ji dinyê nedî bere
64-Toz
Hîvrohîn bû, colge boz bû
Sîyare diçûn, rê bi toz bû
Dil zivistan, dem temoz bû
65-Ji bîr
Li hîlya te xwe difkirim
Min nas nakî ez dimirim
Kê ez ji bîra te birim?!
66-Çend Hêstir
Mal hatin ji çîya merxê
Dûr ketin ji dîya merxê
Hêstir man li sîya merxê
67-Rîyan
Çûnî çîyan ez û malan
Hatin-çûna li nav salan
Rîyan umrê me kir talan!
68-Nav
Satê bigir wan çavê xwe
Werîn bîrê dê-bavê xwe
Çûn, sa me danîn navê xwe
69-Xo
Ewravî hatine ser waran
Dîsa li me barî baran
Xo çilkî ji biskê daran
70-Nizme
Nizmêk barî siba biharê
Gul kenîn li şaxên darê
Dilgerm kirim rozigarê
71-Erman
Sendîfal û qûşe xerman
Mal îsal jî man li german
Çîya sa me bûye erman
72-Hîn Pa Ne
Hezar meçît bi dûman e
Darên merxê li nav xa* ne
Rakev bira, ew hîn pa ne
73-Bavkalê Min
Bavkalê min, bavkalê min
Temaş dikir li halê min
Digot: rabe hevalê min...
74-Refê Xelef
Refê xelef, refê xelef
Gul lê vebûn ji çar teref
Keran xwarin kelef kelef!
75-Lahîn
Tûfan rabû ji orta çî
Tarî kir ji colgê ta çî
Lahîn ma, pişta xwe da çî
76-Çîze
Çîya sar bû girte çîzê
Dê kete kwînd ji dû qîzê
Gulyên* merxê li hemîzê
77-Bûk û Zava
Rûniştine li bin tavê
Ji zêw da tê dengê avê
Xweş bi halê bûk û zavê
78-Cînar
Li pîlên me barek ar e
Li dilên me arek bar e
Nizanim va çi cînar e?
79-Bi Xwe Qerra
Elê keçka bi xwe qerra
Te dilê min bir bi xwe ra
Derdê te kuştim bi ser ra
80-Çav Li Rê
Ez çîyekî berve bê me
Sîseboza bin berfê me
Sa biharê Çav li rê me
81-Ji Çavên Min
Kelî ji bin kevran kanî
Li dilê min qedem danî
Ji çavên min ser hilanî
82-Jenê
Li mahîna hêşin lêdenê
Çav digîrî, lêv dikenê
Durna* kurdan dibin jenê
83-Napirsn
Dil bi jan e, çav bi hêrsin
Mêr ji çavê reş ditirsn
Carê derdê wê napirsn
84-Bêhejmar
Gepên min û te hezar in
Barê dilê me zinar in
Birînên me bêhejmar in
85-Dil Bi Dar
Van kanyana dil bi dar in
Hêstir germ û hesret sar in
Avdizan xwîna wan xwarin!
86-Ji Min Dûrî
Ken şîrîna didan hûrî
Fek xunçeya lêf bilûrî
Hîvê, çima ji min dûrî?
87-Qefes
Gava ku te bi bîr tîne
Ar, dilê min dişewtîne
Şûna şêran qefes nîne
88-Çavkanî
Bejna bilindê nav navan
Çavkanîya giştî avan
Nûr dişurre ji nav çavan
89-Kel
Rê, xwaribû li çî kokel
Rêkoçê daye ber kotel
Xo ji çingê çîyan çû kel
90-Kanî Kanî
Av herikî kanî kanî
Dengê kanîyan zaw hilanî
Ax ku dîsa em tî manî!
91-Avzimk
Avzimka pîre bin qatê
Xicaw umreke jivra tê
Nasekinin hêstir satê
92-Av
Tîyan canê min hilanî
Sa avê çûm; xanî xanî
Kelî ji mala min kanî!
93-Yara Min
Yara min a ser bi zîvê
Gulyên te heft bost û nîvê
Nê çavên te rewşa hîvê
94-Xwedêyar
Deve anîn, malek bar be
Yara min li ser sîyar be
Tere, xwedê pêra yar be
95-Şah Xanim*
Ava laynê ghîşte bûrî
Ji ser bazdan bêlek hûrî
Ka xanima dest bi çûrî?
96-Pest
Di mal da ma ji qedpestî
Karda duşmen bûye destî
Behre nedya dilişkestî!
97-Nikam
Di nav mal da xwe hêsîr kim
Deryan li ser xwe zincîr kim
Kînga kaynim te ji bîr kim?
98-Wenda
Dûmanek hat, wenda bûnî
Hey ketinî, hey rabûnî
Dûman revî, em şa bûnî
99-Bêbexit
Xwedêxwestî li ser textan
Dest li ser sîng em bedbextan
Şansa me nanî tu wextan
100-Bêxêr
Ji ewqes genim û şalî
Xapeynî bi mistek xwalî
Me xêr nedî ji tu alî
101-Naçar
Va rêkoça naçaran e
Rîya me dûr ji waran e
Bîne li dest cînaran e
102-Çav Li Pêş
Jûnyên devedaran dêşin
Zaw, me li hev diguvêşin
Hîn jî çavên me li pêşin
103-Peryê
Hate avê, bişû heryê
Av daye min bi bêderyê
Min ramîsa destên zeryê
104-Ar û Girr
Li berxbirrê, li berxbirrê
Zend hildabû dînedirrê
Ez kuştim ji ar û girrê
105-Bêhn
Te vedişêre dîya te
Bêhna te tê ji rîya te
Te nas dikim ji sîya te
106-Van Şê’rana
Her şê’rek min sê xet name
Sê jan û birînek sa me
Ji bîr nabe birîna me!
107-Fîroze
Yara min a sîsebozê
Tu wenda bûy li nav tozê;
Heray ji derdê fîrozê
108-Sa wê
Malan bar kir, çûn merawê
Ez mam li genim derawê
Dilê min pir tenge sa wê
109-Ka Fîroze?
Umreke li ser gulîlê
Digrîn çavên berfendîlê
Ka fîroze; gula îlê?
110-Lîstik
Çi lîstik bû, malik malik
Lêwik daye bin xwe falik
Keçik dane mêrê kalik
111-Tûfan
Tûfanek hat dinya tev da
Ghîşte kela me ji şev da
Giryanî em bi ser hev da
112-Dû
Xwe kurqot kir paçesûrê
Dû, kelî ji nav tendûrê
Ro wenda bû li bin pûrê
113-Nalîzî
Tu ku sa min pir azîzî
Çima ranabî nalîzî?
Meger dengê dil nabhîzî?
114-Dirrî
Neke gulan ser bibirrî
Carê te dî xwîn hilifirrî
Li dawa te bûye dirrî!
115-Vê Bihara
Vê bihara gul işkiftin
Çav bi halê me hingiftin
Bi hêstiran da perçiftin
116-Henî
Duşmen bi wan lêvên genî
Dîsa bi halê me kenî
Rabe bira, jivra henî
117-Du Çav
Yarek çû û du çav giryan
Du ar dadan li bin biryan
Xelko, bibînin wan çiryan
118-Dilê Aşiq
Tu çav reş î, ez çav mêşin
Li hember hev bûnî hêşin
Dilên aşiq sa hev dêşin
119-Hesret
Her çi dibêm gep hîn mane
Hesret bi dil da xerman e
Te ramîsim çi erman e
120-Sendîfalî
Ji vî alya ta wî alî
Ban dikime nabe halî
Eman keçka sendîfalî!
121-Jêva
Malan bar kir ji warê xwe
Hêstir rîtin ser arê xwe
Jêva nabînim yarê xwe?
122-Ocax
Rûniştî li hember ocêx
Nanê xwe daye ber ocêx
Dil dikele li ser ocêx
123-Paşûr
Runiştibû li paşûrê
Hêstir dirît bêhedûrê
Beref bibûn çîk li dûrê
124-Ka?
Yara me çû, dil xwîn girya
Kuda çû ew çav û birya?
Rê tarîye ka ew çirya?
125-Xwîn Kirrîn
Merxa hêşin hate birrîn
Bêlek çûçik ji ser firrîn
Xwîna cêngel hate kirrîn
*Ji pirtûka “Sêdilop”ê, weşanê Madyarê, Sine - Kurdistan, 2020
*Şîrkûh Pehlewanî edîtorê helbestvanî ye, ji aliyê wî ve ji bo me hatine şandin.